Zatruta atmosfera: Jak zmierzyć się z mobbingiem w miejscu pracy?
Znaczenie słowa
Słowo „mobbing” pochodzi z języka angielskiego, od wyrazu „mob”, który oznacza nagabywać, zaczepiać. W kontekście niewłaściwego zachowania w miejscu pracy, „mob” został użyty po raz pierwszy w 1984 roku przez szwedzkiego psychologa Heinza Leymanna. W polskim Kodeksie Pracy, mobbing został określony jako „działania lub zachowania dotyczące pracownika lub skierowane przeciwko pracownikowi, polegające na uporczywym i długotrwałym nękaniu lub zastraszaniu pracownika, wywołujące u niego zaniżoną ocenę przydatności zawodowej, powodujące lub mające na celu poniżenie lub ośmieszenie pracownika, izolowanie go lub wyeliminowanie z zespołu współpracowników” (art. 94³ § 2 K.P.).
Pracodawca jest obowiązany przeciwdziałać mobbingowi. Prawo pracy (art. 943 § 1 K.P.) zobowiązuje pracodawców do podejmowania wszelkich działań, mających na celu zapobieganie zjawiskom mobbingu oraz do podjęcia niezbędnych działań w sytuacji zaistnienia.
Rozróżniane są dwa jego rodzaje mobbingu:
- pionowy (zwany też ukośnym) – w sytuacji, gdy mobber i osoba mobbingowana znajdują się na różnych poziomach w hierarchii w przedsiębiorstwie, czyli dotyczy to relacji między przełożonym a podwładnym,
- poziomy (inaczej: prosty) – występujący wówczas, gdy obie strony mobbingu znajdują się na tym samym poziomie w hierarchii zatrudnienia, czyli między współpracownikami.
Mobbing może przyjmować różne formy. Klasyfikacja obejmuje działania wpływające negatywnie na:
- proces komunikacji,
- relacje międzypracowniczne,
- postrzeganie pracownika w środowisku pracy,
- pozycję zawodowa pracownika oraz
- wywierające szkodliwy wpływ na zdrowie pracownika.
Zgłaszanie mobbingu
W sytuacji, kiedy mobberem jest przełożony ofiary, pracownik może zwrócić się o pomoc do kierownictwa wyższego szczebla lub do działu personalnego. Pokrzywdzony pracownik może również udać się ze swoim zgłoszeniem do Państwowej Inspekcji Pracy lub bezpośrednio do sądu pracy. Mobbing nie powinien być jednak zgłaszany na policję ani do prokuratury, chyba że występuje podejrzenie popełnienia przestępstwa (np. naruszenia nietykalności cielesnej).
Konsekwencje mobbingu
Zgodnie z Kodeksem Pracy, ofiara mobbingu, u której doszło do rozstroju zdrowia, może domagać się od pracodawcy odszkodowania za doznaną krzywdę — również wtedy, gdy oprawcą był inny współpracownik, ale pracodawca nie usiłował przeciwdziałać mobbingowi. Pracownik, który wskutek mobbingu rozwiązał umowę o pracę, ma prawo dochodzić od pracodawcy odszkodowania w wysokości nie niższej niż minimalne wynagrodzenie za pracę, ustalane na podstawie odrębnych przepisów.
Natomiast Kodeks Karny wskazuje, że złośliwie lub uporczywie naruszanie praw pracownika, wynikające m.in. ze stosunku pracy, jest przestępstwem. Za mobbing grozi oprawcy kara grzywny, kara ograniczenia wolności albo kara pozbawienia wolności do 2 lat.